Blog #15 Dhyana ध्यान – Yoga’s zevende stap richting verlichting
Yoga. Voor veel mensen hier in het Westen een verwarrend onderwerp. Is yoga een sport? Is yoga rekje-strekje? Waar is yoga écht voor bedoeld? Wat heeft yoga met spirituele groei te maken? Is yoga een religie? Of is yoga een lifestyle?
Dit is de zevende blog over de maar liefst acht ‘ledematen’ van yoga, volgens het boek: De Yoga Sutras van Patanjali. Ook wel gezien als de Thora, de Bijbel en de Koran onder de yogi’s!
We gaan door met de yogische ledemaat genaamd Dhyana ध्यान oftewel mediteren. Iedereen beweerd te mediteren, maar… doen ze dit ook daadwerkelijk? Zijn de meeste mensen ook niet simpelweg gewoon hun wilskracht aan het gebruiken om hun bewustzijn op een intern- of extern punt te behouden? We shall find out!
Dhyana, dat ook wel meditatie wordt genoemd, is de zevende fase van de Acht Ledematen van Yoga, zoals vermeld in de Yoga Sutra’s van Patanjali. Het is een cruciaal aspect van de weg naar spirituele verlichting en innerlijke rust. Meditatie wordt vaak te pas en on te pas toegepast als een label binnen de mindfulness en yoga branche. Dit komt doordat mensen meditatie verwarren met rustig zijn in je hoofd of naar binnen keren. In dit artikel onderzoeken we grondiger wat dhyana inhoudt, de betekenis ervan, de oorsprong ervan en hoe je het in je dagelijkse leven kunt toepassen, volgens het boek: de Yoga Sutras van Patanjali!
Wat betekent Dhyana ध्यान oftewel meditatie precies?
Dhyana is afgeleid van de Sanskrietwortel “dhyai”, wat “nadenken”, “overdenken” of “mediteren” inhoudt. Het betreft de oefening van mentale rust en het ontdekken van innerlijke rust. Dhyana wordt vaak beschouwd als de verbinding tussen dharana (concentratie) – de zesde stap van Patanjali en samadhi (verlichting of volledige eenheid) – de achtste en tevens laatste stap van Patanjali.
Waar dharana gericht is op het richten van je aandacht op een innerlijk- of uiterlijk object, is dhyana de constante voortzetting van die focus.
De praktijk van dhyana vindt zijn oorsprong in de oude Indiase traditie. In de Yoga Sutra’s van Patanjali, die ongeveer tussen 200 v.Chr. en 200 n.Chr. zijn opgesteld, wordt het idee grondig toegelicht. De Yoga Sutra’s bieden een gestructureerde aanpak van yoga, waarbij dhyana wordt gepresenteerd als een van de essentiële stappen naar verlichting.
Dhyana wordt niet alleen vermeld in de Yoga Sutra’s, maar ook in andere spirituele werken, zoals de Bhagavad Gita en de Upanishads, waar meditatie wordt gestimuleerd als een manier om zelfrealisatie en innerlijke vrede te realiseren.
Het verschil tussen Dhyana ध्यान en mediteren volgens andere (modernere) tradities.
De term dhyana, afkomstig uit de Yoga Sutras van Patanjali, wordt vaak omgezet in “meditatie”, maar heeft een unieke betekenis en maakt zich onderscheiden van andere vormen van meditatie in de spirituele en mindfulness branche zoals het gecommercialiseerd wordt.
1. Doelgerichtheid
Dhyana is een element van het achtvoudige yogapad en fungeert als een middel om samadhi (de ultieme verlichting) te bereiken.
Andere meditaties kunnen zich richten op ontspanning, mindfulness of persoonlijke ontwikkeling, zonder dat spirituele verlichting als uiteindelijke doelstelling is.
2. Concentratie (Dharana) in vergelijking met meditatie (Dhyana)
Dhyana steunt op dharana (concentratie) en betekent dat de focus niet langer opzettelijk wordt vastgehouden, maar zonder moeite wordt ervaren.
Veel meditatiemethoden blijven buiten het yogapad hangen in de fase van concentratie of mindfulness.
3. Transcendentie
Dhyana resulteert in een hoge mate van transcendentie waarin de meditatie en het object van meditatie samensmelten.
Andere tradities kunnen blijven hangen en bestaat in dualiteit, terwijl de beoefenaar zich nog steeds bewust is van zijn eigen identiteit als een afzonderlijk wezen.
4. Structuur van een filosofie
Dhyana is verbonden met een uitgebreider systeem van zelfdiscipline en morele richtlijnen, zoals de Yama’s en Niyama’s.
Meditaties in andere tradities kunnen onafhankelijk zijn van een filosofisch systeem en rechtstreeks worden gebruikt.
Samenvattend, hoewel meditatie in verschillende tradities voorkomt en verschillende doelen vertegenwoordigt, is dhyana een bijzondere praktijk binnen het yogapad, die speciaal is ontwikkeld om een diepere connectie met het universele bewustzijn te realiseren.
Hoe pas je Dhyana ध्यान oftewel mediteren praktisch toe?
Dhyana is open voor iedereen die bereid is om tijd te besteden aan het ontwikkelen van meditatievaardigheden. Hier zijn een paar handige manieren om dhyana in je dagelijkse routine te integreren:
- Zorg voor een kalme omgeving.
Selecteer een locatie waar je rustig kunt mediteren. Dit kan een uniek gedeelte van je huis zijn of een rustige buitenplek. - Zit prettig en comfortabel.
Kies een zithouding die voor jou prettig is, zoals de lotushouding of met je benen gekruist. Zorg ervoor dat je rug recht is en laat je lichaam ontspannen. - Start met Dharana (concentratie).
Focus op één enkel voorwerp, zoals je ademhaling, een mantra of een kaarsvlam. Dit draagt bij aan het verlagen van afleidingen. - Laten we de inspanning loslaten.
Als je geest rustiger wordt, probeer dan niet meer te focussen, maar blijf bij het moment aanwezig. Dit markeert de overgang van dharana naar dhyana. - Observeer zonder een mening.
Wanneer gedachten ontstaan, kijk er naar zonder ze vast te houden of te beoordelen. Laat ze op een zachte manier passeren, alsof ze wolken aan een heldere lucht zijn. - Stel een routine op.
Begin met 5 tot 10 minuten per dag en verleng dit geleidelijk naar 20 tot 30 minuten of langer. Consistentie is cruciaal om de voordelen van dhyana te genieten.
Mediteren volgens Patanjali VS mediteren in andere geloofsovertuigingen
Dhyana (meditatie) wordt niet alleen toegepast in het hindoeïsme en yoga, zoals geïntroduceerd door Patanjali, maar is ook aanwezig in andere religieuze en spirituele tradities. Hoewel er overeenkomsten bestaan tussen meditatie als een manier van innerlijke focus en spirituele activiteit, zijn er ook aanzienlijke verschillen in de doelstellingen, aanpak en praktische uitvoering tussen de verschillende tradities. Hieronder vind je een samenvatting van de verschillen tussen dhyana van Patanjali en meditatie in andere religieuze overtuigingen.
Dhyana volgens Patanjali: Context: Een van de acht onderdelen van de Ashtanga Yoga, zoals vermeld in de Yoga Sutra’s van Patanjali.
Betekenis: Dhyana verwijst naar een diepe meditatieve toestand waarin de geest één richting inneemt en vrij is van afleidingen. Het begint met dharana (concentratie) en gaat vooraf aan samadhi (spirituele verlichting).
Doel: Zelfvervulling en verbinding met het ultieme bewustzijn (Purusha). Het gaat verder dan het persoonlijke zelf en resulteert in moksha (bevrijding).
Praktijk: Dhyana vraagt om gestructureerde geestelijke training, vaak met ondersteuning van methoden zoals pranayama, het herhalen van mantra’s en het concentreren van de aandacht op een object of idee (zoals een goddelijke vorm of ademhaling).
Kenmerkend: Het is een proces om het denken volledig tot rust te brengen. Het streven is niet alleen naar rust of ontspanning, maar naar een maximale spirituele bevrijding.
Praktijkmethoden: Vipassana (meditatie voor inzicht), Zen en Samatha (geestelijke kalmering).
Het doel: Verlichting (nirvana) te bereiken door inzicht te krijgen in de essentie van het bestaan, gehechtheid te loslaten en wijsheid en mededogen te ontwikkelen.
Verschil met dhyana: In het boeddhisme ligt de focus meer op het begrijpen (vipassana) van de oorsprong van lijden en de vergankelijkheid, terwijl dhyana van Patanjali zich richt op het bereiken van een verbinding met het ultieme bewustzijn. Boeddhistische meditatie focust vaak op het begrijpen van mindfulness en het waarnemen van gedachten zonder oordeel, terwijl dhyana verwijst naar een diepe, ongeëvenaarde focus.
Praktijkmethoden: Contemplatie, gebed en lectio divina (meditatieve studie van de Bijbel).
Het doel: Intiem te zijn met God, naar Zijn stem te luisteren en het geloof te versterken.
Verschil met dhyana: Christelijke meditatie is relationeel en richt zich op het communiceren met God, terwijl dhyana zich richt op het overstijgen van het persoonlijke om de ultieme waarheid te bereiken.
Praktijkmethoden: omvatten Dhikr (herhaalde herinneringen aan de naam van Allah), meditatie tijdens gebeden (Salah) en spirituele reflectie (Muraqaba in het soefisme).
Het doel: het spirituele bewustzijn en de verbondenheid met Allah te vergroten.
Verschil met dhyana: Dhikr en soefistische meditatie zijn gericht op de nadruk op devotie en het versterken van de band met Allah, terwijl dhyana een niet-theïstische praktijk is die zich richt op de algemene realiteit.
Praktijkmethoden: omvatten kabbalistische meditatie (hitbodedut), stille reflecties en het reciteren van gebeden of psalmen.
Het doel: een diepere connectie met God te ervaren en de Torah beter te begrijpen.
Verschil met dhyana: Joodse meditatie richt zich vaak op heilige teksten en gebeden, met de nadruk op een persoonlijke band met God.
Praktijkmethoden: Zhan Zhuang (staande meditatie), innerlijke alchemie en Qigong.
Het doel: harmonie te creëren met de Tao (de universele bron) en een evenwicht te creëren tussen lichaam, geest en energie.
Verschil met dhyana: Taoïstische meditatie hanteert een praktischere aanpak die zich richt op gezondheid, evenwicht en het beheersen van energie, terwijl dhyana een uitsluitend geestelijke activiteit is die zich richt op het verkrijgen van universele kennis.
Overeenkomsten tussen meditatie volgens Patanjali en de overige geloofsovertuigingen:
- Concentratie: Bijna alle vormen van meditatie hebben een element van focus of concentratie.
- Rust: Het kalmeren van de geest is een universeel aspect.
- Transformatie: Zowel dhyana als andere vormen van meditatie streven naar een zekere mate van persoonlijke of spirituele groei.
Dhyana, zoals uiteengezet door Patanjali, valt op door zijn unieke streven naar zelfrealisatie en spirituele verlichting binnen het hindoeïstische yoga-kader. In andere religies en tradities is meditatie vaak gerelateerd, praktisch of gericht op bepaalde spirituele of mentale doelen die overeenkomen met hun geloofssystemen. Ze zijn echter het eens over de algemene waarde van het bevorderen van innerlijke rust en bewustzijn. Deze innerlijke rust wordt ook wel vaak beschouwd als de ware natuur van de mens. Wanneer men deze natuurlijke vorm weer omarmt, omdat iedereen het vrijwel afgeleerd is door de lagen van conditioneringen vanwege de maatschappij en het systeem en milieu waarin we opgroeien, communiceren we weer met ‘de Bron’ of het Goddelijke. Dit is in feite ons geboorterecht wat we onszelf ‘ontleerd’ hebben en momenteel zien als ‘los’ van onszelf…
Dhyana ध्यान oftewel mediteren is thuiskomen bij jezelf
Zoals we boven gelezen hebben, is meditatie wellicht ietsje ingewikkelder dan de meeste mooie commerciële reclamespots op televisie ons voorschotelen. De naakte waarheid is echter dat de meeste mensen niet eens echt goed weten wat mediteren nu inhoudt, wat mediteren in de diepte is en waar mediteren echt voor bedoeld is! Er is namelijk veel verwarring over onder niet-beoefenaars (ze denken er vaak lacherig en zweverig over) en meditatiebeoefenaars zelf (zij denken dat ze mediteren, maar doen heel wat anders!).
Zo kon ik mij nog goed herinneren toen ik een tiener was, ergens rond 2003 ofzo en de hitserie Idols was op de buis. Vergeef me even welk seizoen dit precies was, maar ik kan me nog goed voor de geest halen dat er om de zoveel tijd gedurende het programma kandidaten in de spotlights werden gezet en er korte interviews met hen werden afgenomen. Zo was er een kandidaat die alsmaar verder in de show vorderde en hij op een gegeven moment in de eindrondes terecht kwam. Hier vertelde hij wat hij zoal deed om zijn zenuwen te bedwingen tijdens de de pauzes tussen de optredens door. Op een gegeven moment zei hij dat hij vaak chillde en wat at en als het hem teveel werd ging hij mediteren. Vervolgens sneed het beeld naar een b-roll beeld, waarop hij helemaal onderuit gezakt in een bank hing met zijn benen wijd open gespreid en zijn armen hemelsbreed over de leuning gespreid…
Dit is geen mediteren uiteraard, maar letterlijk je lichaam en geest laten uithangen zoals kleren op een droogrek. Je lichaamstaal verteld je een hoop uiteraard over je innerlijke staat van zijn. Dit leek meer op lui bankhangen, waar opzicht natuurlijk niets mis mee is… maar noem het dan geen mediteren! Dit is het beeld wat de gemiddelde kijker dan ook meekrijgt. Meditatie is veel meer dan alleen maar je gedachten proberen op niveau 0 te finetunen.
Wat ik vaker hoor is het volgende:
– “Wanneer ik de hond uitlaat, denk ik helemaal nergens aan en mediteer ik.”
– “Wanneer ik aan het koken ben, kan ik er zo in op gaan! Dit is mijn meditatiemomentje van de dag.”
– “Als ik een goed boek aan het lezen ben, komen mijn gedachten 100% tot rust. Wat een perfecte manier om te mediteren zeg!”
Laten we ze eens kort en krachtig stuk voor stuk onder de loep nemen:
– “Wanneer ik joggend de hond uitlaat, denk ik helemaal nergens aan en mediteer ik.”
Je bent niet aan het mediteren, maar de hond aan het uitlaten en het verkeer aan het ontwijken tijdens het hardlopen. In feite ben je dus aan het multitasken!
– “Wanneer ik aan het koken ben, kan ik er zo in op gaan! Dit is mijn meditatiemomentje van de dag.”
Je bent niet aan het mediteren, maar een maaltijd aan het prepareren, zodat het gekookt en gebakken kan worden naar een eetbaar eindresultaat.
– “Als ik een goed boek aan het lezen ben, komen mijn gedachten 100% tot rust. Wat een perfecte manier om te mediteren zeg!”
Je bent niet aan het mediteren, omdat je bewustzijn wordt opgeslokt door een boeiend verhaal waarmee je je tijdelijk identificeert.
Wat is de gemene deler van bovenstaande drie voorbeelden? Juist… ze vereisen allemaal het vermogen om te CONCENTREREN! Je bent oftewel bezig met de zesde stap van Patanjali, ook wel bekend als dharana धारणा, beter concentratie genoemd. Concentreren is één van de voorbereidende stappen om te kunnen mediteren, maar het is nog geen meditatie zelf.
Kortom: de meeste mensen die beweren te mediteren of dit nonchalant en luchtig in de rondte gooien, zijn vaker bezig hun bewustzijn op een extern of intern object vast te houden door middel van het beoefenen van wilskracht, dan het daadwerkelijk mediteren. Meditatie is je bewustzijn voor zo’n lange tijd onbewogen kunnen vasthouden op een innerlijk of uiterlijk object, dat langzaam maar zeker de kaders van onderscheiding vervagen en je één wordt met het desbetreffende object, waardoor het vanzelf oplost en je een nieuwe essentie van het zelf kunt realiseren en ervaren.
Om een voorbeeld te geven, tijdens het bekijken van de documentaire ‘Awake: The Life of Yogananda’, wat gaat over het leven van Paramahansa Yogananda; de Indiase yogi die de yogische filosofie naar het Westen bracht in de jaren ’20, was er een scene waarbij hij in een samadhi समाधि staat verkeerde.
Vervolgens was hij op hetzelfde tijdstip zowel in meditatieve staat op plek A gezien en lopend op plek B! Alsof hij zichzelf op kon splitten en vervolgens zich op twee plekken tegelijkertijd in het huidige tijdsmoment kon bevinden. Mysterieus en interessant op zijn minst!
Maar goed, over samadhi समाधि oftewel verlichting, hebben we het uitgebreid over in blog #16!
Als laatste wil ik nog wel benadrukken dat mediteren niet iets zweverigs is. Het is juist de ware natuur van de mens zelf, dat we onszelf vervreemd hebben door alle conditioneringen van de ruis van het dagelijks leven. Wat je blijft beoefenen wordt vanzelf een gewoonte oftewel onderdeel van je levensstijl. Wat je niet beoefent wordt geen onderdeel van je levensstijl en vergeet je dus makkelijk. Maar weet je wat het mooiste van alles is? De Buddha zei ooit dat je iedere dag opnieuw kunt beginnen… dus ook met gezonde meditatie gewoontes scheppen dus! AUMmmm…. AUMmmm…. AUMmmm….
Een juweel voor in je boekenkast.
Het boek ‘De Yoga Sutras van Patanjali’, zijn volop verkrijgbaar in standaard paperback of iets luxere hardcover versies verkrijgbaar. Maar wist je ook dat er exemplaren zijn die voelen, ruiken en eruit zien als juweeltjes voor in je boekenkast? En daarbij ook nog 100% ecologisch vervaardigd zijn?
Stap in de wereld van Vedic Cosmos! Dit familiebedrijf zit gevestigd in Zuid-India; Tamil Nadu om precies te zijn. Zij produceren diverse boeken over de Vedische wijsheid, zoals: De Bhagavad Gita, De Ramayana, De Guru Gita en De Yoga Sutras van Patanjali!
Alle boeken komen met een speciaal ontworpen boek-vormgegeven houten box, waarbij er gebruik is gemaakt van maar liefst drie verschillende houtsoorten:
- Esdoornhout
- Walnotenhout
- Eikenhout
Ook is de houten box aan de buitenzijde vormgegeven met kleurrijke illustraties, zodat je altijd getriggerd wordt om de inhoud van het boek te lezen, wat overigens veel meer tot leven komt dan bij een normaal boek het geval is!
In dit boek kun je de originele Sanskrit verzen terugvinden, hun vertaling in het fonetisch en hiervan ook de vertaling in het Hindi (Devanagri) en Engels, zodat het begrijpbaar is voor iedereen.
Om dit artistieke boek een langere houdbaarheid te geven, werd er gebruik gemaakt van speciaal zuur-vrij papier, afkomstig van duurzame Europese bossen. De gehele editie is als laatste ook nog eens geprint met milieuvriendelijke vegetarische inkt, gemaakt vanuit natuurlijke Japanse ingrediënten!
Wat het geheel helemaal afmaakt zijn de Swarovski diamantjes die de cover van de boeken versieren, de goudkleurige folieranden om de wervelkolommen, de gouden vergulde hoek-clips en de unieke laser-vervaardigde goudkleurige boekenleggers!
Waarom zou je De Yoga Sutras van Patanjali willen kopen?
✅ Een juweel voor in de boekenkast,
✅ Geschikt als cadeaugeschenk op verjaardagen, bruiloften en (Hindoeïstische)feestdagen,
✅ Vervaardigd met duurzame Europese bossen,
✅ Voor ALLE teksten en illustraties is vegetarische Japanse inkt gebruikt,
✅ Compleet met zeer unieke en fraaie goudkleurige metalen boekenlegger,
✅ 100% geproduceerd in India, waarbij het voldoet aan de meest strenge keuringseisen, zoals: Tüv Rheinland certificaat (ISO 9001:2015) en FSC C125048,
✅ De spirituele content van dit boek komt veel meer tot leven en belevenis, dankzij unieke vervaardiging van het boek.
Verschillende edities: Luxe. Luxer. Insanely Luxe!
